11 listopada 1918 roku, Polska po 123 latach zaborów odzyskała niepodległość. Dziś 11 listopada, w całym kraju będziemy świętować 106. rocznicę tego wydarzenia. Przybliżmy trochę historię tego święta.
Odzyskanie niepodległości świętuje się w całej Polsce. Centralne obchody Narodowego Święta Niepodległości odbywają się na placu Józefa Piłsudskiego przed Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie, z udziałem najwyższych władz państwowych.
Oprócz oficjalnych uroczystości, w całym kraju organizowane są Biegi Niepodległości oraz różnego rodzaju imprezy poświęcone temu wydarzeniu, takie jak Koncert Niepodległości w Muzeum Powstania Warszawskiego, wspólne śpiewanie hymnu, liczne wykłady, inscenizacje, pochody ulicami miast czy marsze.
Po I wojnie odszedł stary porządek
Listopad 1918 roku był w Europie czasem szczególnym. Wraz z kończącą się I wojną światową, nazywaną wówczas Wielką Wojną, w przeszłość odchodził stary porządek. Trzy mocarstwa, które pod koniec XVIII w. dokonały rozbiorów I Rzeczypospolitej, doznały klęski: Niemcy i Austro-Węgry przegrały wojnę, a carska Rosja upadła w wyniku rewolucji bolszewickiej.
Ale co najważniejsze – na mapę naszego Europy powróciła Polska, odzyskująca niepodległość po trwającej grubo ponad wiek niewoli.
Proces rozciągnięty w czasie
Powrót polskiej państwowości był procesem rozciągniętym w czasie, trudno zatem wskazać jedną datę symbolizującą narodziny II Rzeczypospolitej. Rada Regencyjna, organ władzy Królestwa Polskiego powołany przez niemieckich i austriackich okupantów, niepodległość ogłosiła już 7 października 1918 roku, w kolejnych dniach przejęła władzę nad wojskiem, a także przypisała sobie uprawnienia parlamentu i powołała rząd.
Równocześnie, wobec przesądzonej kęski Niemiec i Austro-Węgier, w wielu miejscach w Polsce zaczęły formować się ośrodki władzy nieuznające zwierzchnictwa Rady – wśród nich utworzony 7 listopada w Lublinie Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej z Ignacym Daszyńskim na czele. Koniec rządów Rady Regencyjnej nastąpił kilka dni później. 11 listopada – w dniu ostatecznej kapitulacji Niemiec – przekazała ona powracającemu do Polski z Magdeburga Józefowi Piłsudskiemu władzę zwierzchnią nad wojskiem.
14 listopada, już jako Naczelny Dowódca Wojska Polskiego, Piłsudski otrzymał pełnię władzy. Rozpoczął się okres kształtowania ustroju nowo powstałego państwa i formowania jego naczelnych władz: utworzono rząd, w demokratycznych wyborach wybrano Sejm Ustawodawczy, który uchwalił tymczasową konstytucję. Zdecydowano też o republikańskim charakterze II Rzeczypospolitej.
Ustawa o Święcie Niepodległości
Ostatecznie świętem państwowym i dniem wolnym od pracy, 11 listopada stał się w 1937 roku, kiedy to Sejm uchwalił ustawę o Święcie Niepodległości. Ten akt prawny usankcjonował kilkunastoletni zwyczaj uroczystych obchodów organizowanych właśnie tego dnia.
Jak wyjaśniał podczas debaty nad projektem ustawy poseł sprawozdawca, o uznaniu 11 listopada za symboliczną datę odzyskania niepodległości zdecydowały dwa fakty. Po pierwsze, wtedy właśnie „źródłem i dzierżycielem” władzy w Polsce został Józef Piłsudski, a stało się to „wśród powszechnego porywu serc ze strony szerokich mas Narodu”. Po drugie zaś, celem ustanowienia dnia świątecznego było „złożenie hołdu wielkiemu duchowi Józefa Piłsudskiego”. Bez wątpienia trudno byłoby pośród pierwszych dni i tygodni niepodległości wskazać datę silniej związaną z postacią późniejszego Marszałka niż właśnie 11 listopada.
Szczególnego znaczenia listopadowa rocznica nabrała w kolejnych latach niewoli: w czasie II wojny światowej oraz w okresie PRL. 11 listopada stał się wówczas zakazanym symbolem marzeń i nadziei o powrocie wolnej Polski. Świętem państwowym został ponownie w 1989 r.
Piłsudski i inni wybitni Ojcowie Niepodległości
Józef Piłsudski, Roman Dmowski, Ignacy Jan Paderewski, Ignacy Daszyński, Wincenty Witos i Wojciech Korfanty. Te nazwiska zna chyba każdy Polak, ale nie każdy wie, że wymienieni panowie nazywani są Ojcami Niepodległości. Różniło ich wiele: pochodzenie, poglądy polityczne, stanowisko, urodzili się pod różnymi zaborami, ale cel mieli wspólny: niepodległą Polskę. Poniżej parę słów o każdym z nich.
Józef Piłsudski (1867-1935) – był działaczem niepodległościowym, I Marszałkiem Polski, Naczelnym Wodzem Wojska Polskiego, Komendantem I Brygady Legionów Polskich, twórcą Polskiej Organizacji Wojskowej, premierem, ministrem spraw wojskowych, rzeczywistym przywódcą państwa polskiego.
Roman Dmowski (1864-1939) – był politykiem, pisarzem, publicystą przywódcą Narodowej Demokracji, jednym z twórców Ligi Narodów, posłem do Dumy Rosyjskiej, w czasie I wojny światowej prezesem Komitetu Narodowego Polskiego, później ministrem spraw zagranicznych.
Ignacy Jan Paderewski (1860-1941) – był pianistą, kompozytorem, przedstawicielem Komitetu Narodowego Polskiego w Stanach Zjednoczonych, prezydentem rady ministrów i ministrem spraw zagranicznych a podczas II wojny światowej przewodniczącym Rady Narodowej RP.
Ignacy Daszyński (1866-1936) – był politykiem, publicystą, działaczem socjalistycznym i niepodległościowym, posłem do austriackiej Rady Państwa, w czasie Drugiej Rzeczypospolitej był jednym z liderów Polskiej Partii Socjalistycznej, Marszałekiem Sejmu (1928-1930) .
Wincenty Witos (1874-1945) – był politykiem, działaczem ludowym, jednym z twórców Stronnictwa Ludowego, sądzony i skazany w procesie brzeskim, w czasie II wojny światowej był internowany przez Niemców, był trzykrotnym premierem w okresie Drugiej Rzeczpospolitej.
Wojciech Korfanty (1873-1939) – był politykiem, działaczem narodowym, publicystą, posłem do Reichstagu, dyktatorem III powstania śląskiego, przywódcą Chadecji, również sądzony i skazany w procesie brzeskim. (za niepodlegla.gov.pl)
(oprac. red)
Czytaj więcej:
Bieg Niepodległości sparaliżuje centrum Rzeszowa. Zobacz mapę utrudnień
