Mozaika pochodzi z lat 60. XX wieku i jest najcenniejszym, zachowanym w całości, elementem wnętrza rzeszowskiego dworca PKP z okresu modernizmu.
Zdjęcia: Bartosz Podubny
Odkrycia dokonano podczas trwającego remontu dworca. Mozaika znajduje się w sali dawnej restauracji. Przedstawia kompozycję abstrakcyjną, organiczną z elementami informel (z języka francuskiego sztuka bezkształtna). Do jej zrobienia wykorzystano kamienie – ogólnie dostępny materiał, uważany za małowartościowy i przypadkowy.
– Całość tworzy relief, w którym malarstwo ścienne przeplata się z fragmentami zaprawy z zatopionymi w niej kamieniami – wyjaśnia Elżbieta Wiącek-Lach, konserwator zabytków, pełniąca nadzór konserwatorski nad inwestycją.
Do wykonania mozaiki użyto wielobarwne otoczaki, nasączone olejami, by zachować ich naturalny połysk i kolor mokrego kamienia.
Polichromowane fragmenty wykonano w technice olejnej, przy użyciu naturalnych pigmentów ziemnych (ochry, ugry i umbry). Zabezpieczono je werniksem damarowym, który po latach bardzo mocno pociemniał i zmienił pierwotną kolorystykę.
Autor nieznany?
Nie jest znany autor projektu ani wykonawca. Konserwatorzy przypuszczają, że twórcami kompozycji byli Hanna i Gabriel Rechowiczowie. – Takie wnioski wyciągnięto na podstawie charakterystycznych cech mozaiki – zastosowanych materiałów oraz połączenia jej z malarstwem ściennym – wyjaśnia konserwator.
Małżeństwo Rechowiczów tworzyło w okresie modernizmu. Ich monumentalne mozaiki oraz polichromie dekorowały reprezentacyjne budynki publicznego z tego okresu. Ich prace ozdobiły m.in. częściowo zachowane dekoracje w warszawskim „Domu Chłopa” (obecnie hotel Gromada) oraz wystrój baru „Frykas”, który znajdował się w zburzonym już Supersamie w Warszawie. Przed zburzeniem działała tam restauracja McDonald’s.
– Przykładem twórczości tych artystów była do niedawna dekoracja ścienna – mozaika oraz polichromia, w sali koncertowej oraz na elewacji zewnętrznej Miejskiego Domu Kultury w Łańcucie – dodaje Wiącek-Lach.
Będzie odnowiona
Odkryta mozaika jest jednym z niewielu tego typu projektów, które do dziś zachowały się na terenie Rzeszowa. Jak podkreślają konserwatorzy – forma oraz technologia wykonania kompozycji oddają charakter i ideę sztuki modernistycznej.
Zostanie ona poddana konserwacji. Ma to zahamować jej niszczenie oraz przywrócić ją do pierwotnych walorów estetycznych. Będzie można ją oglądać po zakończeniu prac remontowo-budowlanych. – Mozaika stanowi najcenniejszy zachowany w całości element dekoracyjny wnętrza dworca z tego okresu – podkreśla konserwator.
Wróci modernistyczny charakter
Przebudowa dworca PKP w Rzeszowie wraz z budową Rzeszowskiego Centrum Komunikacyjnego jest jedną z najbardziej wyczekiwanych przez mieszkańców inwestycji. Dworzec ma odzyskać jednolity, modernistyczny charakter, który zmieniono w trakcie jego przebudowy w latach 60. XX wieku i na przełomie XX i XXI wieku.
Renowację przejdzie wykonana z granitu i piaskowca elewacja. Zostaną z niej usunięte łuki nad wejściem głównym. Od strony zachodniej i wschodniej budynek zostanie otynkowany i pomalowany w odcieniach szarości. Powróci też elektroniczny zegar oraz podświetlany napis z logotypem PKP i nazwą dworca. Wybudowany zostanie podziemny parking.
Więcej pod decyzjach konserwatora
Jak ostatecznie będzie wyglądać wnętrze budynku, dowiemy się po pracach konserwatorskich. W latach 60. XX wieku hol zdobiła modernistyczna polichromia, która być może zostanie odtworzona. Renowacji będą poddane dwie mozaiki ścienne w holu dworca.
Poczekalnia będzie utrzymana w jasnej kolorystyce. Dostęp do światła dziennego zapewnią okna umieszczone na elewacji, a w suficie zamontowane będą oprawy świetlne. W holu znajdą się kasy biletowe, elektroniczne tablice z informacjami dla podróżnych, gabloty z rozkładami jazdy, zegar oraz ławki wyposażone w porty do ładowania urządzeń mobilnych.
Budynek będzie przystosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Powstaną ścieżki oznaczone alfabetem Braille’a oraz plany dotykowe z nazwą dworca. Przy kasach zamontowane zostaną urządzenia wspomagające aparaty słuchowe. Zaplanowano nowe toalety, schody i windy.
Za budowę Rzeszowskiego Centrum Komunikacyjnego, zagospodarowanie placu przed dworcem oraz budowę parkingu podziemnego odpowiada miasto. PKP Polskie Linie Kolejowe są odpowiedzialne za modernizację elementów infrastrukturalnych.
Koszt przebudowy dworca Rzeszów Główny wynosi 22,69 mln zł. Wykonawcą robót jest Budimex. Inwestycja potrwa do końca 2023 roku.
(saba)
redakcja@rzeszow-news.pl
