– Historia ma sens, jeśli jest odtwarzaniem ludzkich dziejów i dokonań – mówił dr Dariusz Iwaneczko, dyrektor rzeszowskiego IPN, podczas odsłonięcia tablicy upamiętniającej żołnierzy 24. Pułku Ułanów.
Zdjęcia: Sebastian Stankiewicz / Rzeszów News
Tablicę odsłonięto w czwartek przed południem na budynku rzeszowskiej siedziby Instytutu Pamięci Narodowej przy ulicy Słowackiego. Tablica upamiętnia żołnierzy 24. Pułku Ułanów im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego, którzy polegli w walkach o Rzeszów i Łańcut w dniach 8 i 9 września 1939 roku. Od tamtych wydarzeń mijają 83 lata.
8 września wojska niemieckie dotarły do Rzeszowa, którego bronił 24. Pułk Ułanów będący częścią 10. Brygady Kawalerii, dowodzonej przez płk. Stanisława Maczka.
Ocalona od zapomnienia
Tablica jest wyjątkowa, bo liczy 56 lat. W 1966 roku żołnierze Koła Pułkowskiego w Londynie oraz żołnierze mieszkający w Polsce podjęli projekt upamiętnienia swoich poległych kolegów. Wśród nich był też rotmistrz Romuald Radziwiłowicz, broniący swoim szwadronem Rzeszowa, później powstaniec warszawski.
W Kraśniku odsłonięto wówczas pomnik 24. Pułku Ułanów. Ponadto powstały tablice upamiętniające szlak bojowy tej jednostki we wrześniu 1939 roku w Jordanowie, Kasinie Wielkiej, a także w Rzeszowie. – Niestety, ta ostatnia nigdy nie została odsłonięta – przypominał w czwartek dr Dariusz Iwaneczko, dyrektor IPN w Rzeszowie.
Tablica miała być odsłonięta na budynku Szkoły Podstawowej nr 10. Tablica została złożona w piwnicy rzeszowskiego ZBOWiD-u i zapomniana. Pierwotną zgodę na odsłonięcie tablicy w 1966 roku wycofały ówczesne komunistyczne władze Rzeszowa. – Być może krew przelana za Polskę nie była cenna w oczach ówczesnych decydentów – mówił Iwaneczko.
Poległo 8 żołnierzy
W ubiegłym roku pracownik IPN w piwnicy budynku przy ulicy Szopena, gdzie niegdyś mieściła się siedziba Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, odnalazł tablicę. Władze IPN zdecydowały ją odnowić i uroczyście odsłonić na budynku Instytutu, by upamiętnić Ułanów, którzy 83 lata temu bronili Rzeszowa i Łańcuta przed hitlerowskimi wojskami.
W walkach poległo ośmiu żołnierzy: Władysław Sacawa, Marian Szymczak, Walerian Pakula, Jan Kotwica, Jan Smołecki, Wiktor Wołkowicz, Ignacy Łoj i Wilhelm Rothasler. Rannych zostało 20 żołnierzy, siedmiu zakwalifikowano jako poległych, ale niepochowanych lub odnieśli rany i wpadli w ręce nieprzyjaciela. 16 uznano za zaginionych.
W 1966 roku sztandar 24. Pułku Ułanów odznaczono Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za czyny niezwykłego męstwa dokonane podczas drugiej wojny światowej.
Orędownicy pamięci
W czwartkowych uroczystościach odsłonięcia tablicy pamiątkowej brały udział władze Podkarpacia na czele z wojewodą Ewą Leniart, władze Rzeszowa, służby mundurowe, związki kombatanckie, rodziny weteranów 24. Pułku Ułanów, szkoły mundurowe, kluby historyczne, przedstawiciele muzeów i stowarzyszeń oraz mieszkańcy.
– Wspominając zarówno 1, jak i 17 września, nie możemy zapominać o wielkim męstwie obrońców polskich granic. Żołnierzy, którzy pewnie tak jak ja, byli świadomi tego, że ich pozycja nie daje szans na wygraną – mówiła podczas uroczystości wojewoda Leniart.
– Uprawiając historię jako naukę, dotykamy ludzkich istnień, nawiązujemy więź międzypokoleniową, stajemy się orędownikami pamięci, pamięci o tych, których upamiętnia ta tablica, pamięci o tych, których wolą było upamiętnić swoich kolegów, kształtujemy tożsamość – zaznaczał dr Dariusz Iwaneczko.
Uroczystości zakończył apel pamięci, salwa honorowa oraz złożenie kwiatów i wieńców pod tablicą. Odbył się także trzygodzinny piknik edukacyjny.
24. Pułk Ułanów
Utworzono go w 1920 r. podczas wojny polsko-sowieckiej przy szwadronie zapasowym 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich jako 214. pułk ułanów Armii Ochotniczej. W okresie międzywojennym stacjonował w Kraśniku. W 1937 r. razem z 10. Pułkiem Strzelców Konnych wszedł w skład 10. Brygady Kawalerii dowodzonej przez płk. Stanisława Maczka.
Pułk wziął udział w kampanii 1939 r., następnie został odtworzony we Francji, gdzie wchodził w skład 10. Brygady Kawalerii Pancernej. W latach 1940-1947 w Polskich Siłach Zbrojnych, początkowo jako pułk zmotoryzowany, od 1942 r. pułk pancerny. W latach 1944-1945 wziął udział w kampanii wojennej w północno-zachodniej Europie.
(ram)
redakcja@rzeszow-news.pl
