Od 7 czerwca na Placu Ofiar Getta w Rzeszowie można oglądać polsko-ukraińską wystawę #StolenMemory. Ekspozycja prezentuje historie ofiar obozów koncentracyjnych i przedmioty zabrane im w chwili zatrzymania.
Zdjęcia: materiały prasowe
#StolenMemory („Skradziona pamięć”) zrealizowało Arolsen Archives – Międzynarodowe Centrum Badań Prześladowań Nazistowskich. Jej celem jest zwrot zachowanych z czasu II wojny światowej depozytów. Od 2016 r. odnaleziono już ok. 700 rodzin na całym świecie.
Wystawa #StolenMemory nie jest jednak opowieścią o zachowanych w archiwum przedmiotach. Pamiątki te stają się jednak punktem wyjścia do odtworzenia historii ofiar nazistowskich prześladowań i przywracania pamięci o ich tragicznych losach.
Wśród zachowanych przedmiotów są obrączki ślubne, zegarki, długopisy czy portfele ze zdjęciami. Zdjęcia przedmiotów oznaczono kategoriami „poszukiwani” oraz ”odnalezieni”. W pierwszym przypadku chodzi o pamiątki, których jeszcze nie udało się zwrócić rodzinom.
To jednocześnie apel o przyłączenie się do poszukiwań, ponieważ w Arolsen Archives wciąż znajduje się 2500 rzeczy czekających na zwrot. Wśród nich jest kilkaset przedmiotów należących do osób pochodzących z Polski i Ukrainy.
Druga kategoria odnosi się do przedmiotów osobistych, które już zwrócono. Poznajemy głębiej nie tylko historie osób prześladowanych, ale również to, w jaki sposób udało się po wielu latach od zakończenia wojny odnaleźć bliskich ofiar i zwrócić im zrabowane pamiątki.
Wojna
Wystawa miała w 2024 r. dotrzeć do miast na terenie zachodniej Ukrainy, skąd pochodziło wielu prawowitych właścicieli pamiątek. Wybuch wojny zablokował ten plan. Trasę ekspozycji pomyślano tak, by inaczej dotrzeć do ukraińskich odbiorców – przez Polskę.
– Przez długi czas wydawało się, że trudny temat wystawy, odnoszący się do ludzkich losów w czasie drugiej wojny światowej, prześladowań hitlerowskich, pozbawienia wolności i godności człowieka, jest tematem, o którym w żadnym wypadku nie wolno zapomnieć, ale który należy już do przeszłości – podkreśla Floriane Azoulay, dyrektor Arolsen Archives.
– Wydawało się, że coś takiego już się nie powtórzy w takiej czy innej formie, jakiej byśmy się mogli spodziewać. Tymczasem w Ukrainie toczy się wojna. Niszczeni są ludzie, ich tożsamość, godność, własność i wiele z tego, co osiągnęli jako państwo i jako społeczeństwo – mówi Azoulay.
Dodaje, że od roku za wschodnią granicą Polski popełniane są potworne zbrodnie przeciwko ludzkości, po raz kolejny wiele rodzinnych historii zostanie lub już zostało przerwanych, a dzieci i wnuki będą dorastać w traumie.
– Wydawało się, że wojna napastnicza na terytorium Europy już się nie powtórzy, ale kiedy Rosja zaatakowała Ukrainę, stało się jasne, że nic nie jest pewne i nikt nie może czuć się bezpieczny. Pokój nie może być traktowany jako coś oczywistego – mówi Floriane Azoulay.
Współpraca i trasa
Wojna nie przerwała współpracy w Europie, ale ją wzmocniła. Konieczne było bowiem znalezienie polskich i ukraińskich partnerów, dzięki którym realizacja poszczególnych odcinków trasy wystawy objazdowej będzie możliwa.
Ekspozycja dotrze przede wszystkim w pobliże polsko-ukraińskiej granicy, miast, w których schronienie znalazło wielu uchodźców, a także miejsc pamięci. Wystawa w Rzeszowie będzie do 26 czerwca (od godz. 10:00 do 18:00), potem w Lublinie. Terminy i miejsca można znaleźć na stolenmemory.org/pl, dostępnej w języku polskim, jak i ukraińskim.
W ramach wystawy w Rzeszowie odbędą się spacer „Skradzione wspomnienia – historia rzeszowian uwięzionych w obozach” (piątek, 16 czerwca, godz. 11:00) i finisaż wystawy połączony ze spacerem „Skradzione wspomnienia – historia rzeszowian uwięzionych w obozach” (poniedziałek, 26 czerwca, godz. 18:00).
Spacery rozpoczną się na Placu Ofiar Getta, poprowadzi je Jakub Pawłowski z Rzeszowskich Piwnic.
Kontenery ekspozycyjne odwiedzają miasta w Polsce, Niemczech, Francji i Belgii. Wystawa objazdowa w Polsce jest wspierana przez ministerstwa spraw zagranicznych Niemiec i USA.
Towarzysząca wystawie strona stolenmemory.org/pl oferuje ciekawe spojrzenie: krótkie, animowane filmy z uzupełniającymi je historiami multimedialnymi opowiadają o poszczególnych formach prześladowań. Materiały opracowano z myślą o młodzieży i w czerwcu 2021 r. otrzymały nagrodę Grimme Online Award w kategorii „Wiedza i edukacja”.
Na stronie internetowej są również do bezpłatnego pobrania obszerne materiały edukacyjne, które mogą być wykorzystane przez szkoły i instytucje w kontekście wystawy objazdowej lub całkowicie niezależnie od ekspozycji.
(pol)
redakcja@rzeszow-news.pl
