6 krajów, 40 wydarzeń, 7 dni – tak w skrócie zapowiada się festiwal „Trans/Misje”, który odbędzie się w Rzeszowie w dniach 25-31 sierpnia. Patronuje mu Rzeszów News.
W kwietniu 2017 roku przyszłam do Jana Nowary, dyrektora Teatru im. W. Siemaszkowej. Chciałam się dowiedzieć, o co chodzi z nowym festiwalem, który zaprząta jego myśli. Wtedy miał on roboczą nazwę „Transgraniczna przestrzeń sztuki”.
Pomysł na festiwal, który przekracza nie tyko granice naszego miasta i województwa, ale także kraju, tkwił w głowie Nowary w zasadzie już od kliku lat, bo gdy pierwszy raz w 2002 r. obejmował stanowisko dyrektora „Siemaszki” zastanawiał się nad powołaniem do życia Podkarpackiego Terytorium Sztuki, które miało być forum artystycznym i intelektualnym.
Nic z tego jednak nie wyszło, bo Jan Nowara, gdy po raz drugi w 2014 roku został dyrektorem „Siemaszki”, to skupiał się już na tworzeniu nowej formuły Rzeszowskich Spotkań Teatralnych, które dzisiaj funkcjonują jako Festiwal Nowego Teatru.
Gdzie będzie „Trans/Misja”?
Pierwotnych marzeń jednak Nowara nie porzucił. Wciąż miał w świadomości, że Rzeszów i całe Podkarpacie znajduje się przy granicy z Ukrainą. To dało początek nowe idei – festiwalowi, który ostatecznie nazwano Międzynarodowy Festiwal Sztuk „Trans/Misje”.
Pomysł na „Trans/Misje” skrystalizował się pod koniec sezonu teatralnego 2016/2017. To, co zrodziło się w głowie Jana Nowary, będziemy mogli zobaczyć już za 20 dni. Interdyscyplinarna kulturalna uczta rozpocznie się 25 sierpnia i potrwa do 31 sierpnia w Filharmonii Podkarpackiej, Galerii Rzeszów, na bulwarach, rzeszowskim Rynku i w murach Teatru im. W. Siemaszkowej oraz w Muzeum-Zamku w Łańcucie.
Wspólnie z „Siemaszką” „Trans/Misję” tworzą: Państwowy Teatr w Koszycach, Narodowy Teatr Morawsko-Śląski w Ostrawie, Teatr im. Mihála Csokonaiego w Debreczynie, Narodowy Ukraiński Teatr Dramatyczny im. Marii Zańkowieckiej we Lwowie, Teatr Królewski w Trokach.
Ci wszyscy twórcy festiwalu dla rzeszowskiej, i nie tylko, publiczności przygotowali aż 40 przeróżnych wydarzeń, które poprowadzą nas przez sztukę teatralną, taniec, plastykę, śpiew, film i poezję, zarówno w wydaniu krajowym, jak i międzynarodowym.
Ortyl: „Dziękuję i gratuluję”
– Cieszę się, że takie międzynarodowe wydarzenie jest ulokowane na Podkarpaciu, w Rzeszowie. To wydarzenie wpisuje się w dziedzictwo kulturowe naszego regionu. Dziękuję i gratuluję takiej inicjatywie – mówi Władysław Ortyl, marszałek podkarpacki.
Ortyl nieprzypadkowo zabiera głos w tej tej sprawie, bo to właśnie samorządowi wojewódzkiemu podlega „Siemaszka”.
Dla Jana Nowary rozpoczynające się niebawem „Trans/Misje”, które nie dość, że są festiwalem interdyscyplinarnym, to jeszcze wędrują geograficznie, są czymś wyjątkowym, bo łączą wspólne dziedzictwo kulturowe i duchowe Polski, Słowacji, Węgier, Czech, Ukrainy i Litwy.
– Mieliśmy wielką radość, kiedy każdy z dyrektorów teatrów współtworzących festiwal, zgadzał się z wielką ochotą na współpracę z nami – wspomina Jan Nowara.
– Nasz festiwal nie miał wyznaczonego kształtu artystycznego, gdzie ja, jako dyrektor, dopasowywałem poszczególne propozycje. Stworzyliśmy ogólny temat, a potem powiedzieliśmy sobie, że każdy, kto przyjedzie do Rzeszowa przedstawi coś, co odda jego duszę. Dlatego program festiwalu jest bogaty i zróżnicowany – dodaje.
Bogactwem programu „Trans/Misji” chwalili się w środę w „Siemaszce” twórcy-Polacy, którzy na festiwalu będą w swojej artystycznej formie reprezentować nasz kraj.
Oratorium inspirowane historią babci
Wśród nich znalazł się Szymon Bogacz, muzyk i dramatopisarz, który specjalnie na festiwal przygotował oratorium „Cud niedokonany, czyli Wielki Odpust w Kalwarii Pacławskiej ’39”.
– Libretto oratorium oparte jest na historii mojej babci, Helenki, która jako nastoletnia dziewczynka wybrała się w pieszą podróż ze swojej wsi, leżącej dziś na terenie Ukrainy, do Sanktuarium Matki Bożej Kalwaryjskiej (Kalwaria Pacławska) – zdradza Szymon Bogacz.
– Jej wrażenia z tamtego czasu, opisy nieistniejącego już świata, kulturowego tygla, gdzie Polacy, Ukraińcy, Bojkowie i wiele innych nacji spotykały się ze sobą na ogromnym odpuście Święta Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny wydały mi się idealne do stworzenia utworu muzycznego, wielkiego Oratorium. Bo tylko w połączeniu tekstu dramatycznego i muzyki oratoryjnej najlepiej odbija się klimat tamtego czasu, ostatnich dni II Rzeczpospolitej, nieuchronnego końca i zbliżającej się największej pożogi XX wieku – dodaje Bogacz.
„Cud niedokonany…” napisano na sopran, kontratenor, dwóch recytatorów, chór, orkiestrę i elektronikę do libretta. Utwór składa się z ośmiu części pisanych w różnych konwencjach stylistycznych, które spaja m.in. ośmiodźwiękowy motyw – coś w rodzaju motywu przeznaczenia, fatum, którego pełny obraz dźwiękowy ukazany jest w ostatniej części oratorium.
Będą pytać, czym jest wolność
„Cud niedokonany…” zobaczymy w sobotę (25 sierpnia) o godz. 20:00 w Filharmonii Podkarpackiej. Zanim jednak tam się pojawimy o 17:00 Marta Bury i teatr O.de.la zapraszają do sali industrialnej w Galerii Rzeszów, gdzie odbędzie się taneczny spektakl „Koniec i początek – soma”.
Co ciekawe, inspiracją do stworzenia tej kreacji artystycznej były rodzinne historie tancerzy sprzed 100 lat. – Tancerze zaczęli grzebać w swojej przeszłości, by sprawdzić, kim byli ich rówieśnicy w 1918 roku – opowiada o procesie tworzenia „Końca…” Marta Bury, reżyser i choreograf Teatru O.de.la.
– Podczas tej podróży dowiedzieliśmy się wspaniałych rzeczy o sobie. Okazało się, że jesteśmy grupą międzynarodową, bo takie korzenie mają nasi tancerze – twierdzi Bury.
Kolejnym punktem odniesienia dla teatru tanecznego była wolność – gdzie są jej granice, czym ona jest. – Szukaliśmy jej w ciele, starając się odpowiedzieć na pytanie, czym jest wolność w 2018 roku – wyjaśnia Marta Bury.
Pamięć źródłem konfliktów?
W niedzielę o 17:00 w „Siemaszce” z kolei będzie na nas czekała Katarzyna Szngiera, scenarzystka i reżyserka spektaklu „Lwów nie oddamy”, który będzie odpowiedzią na pytanie, jak po 100 latach wyglądają relacje dwóch krajów, które walczyły o Lwów.
– „Lwów nie oddamy!”, wbrew pozorom, nie odnosi się do miasta Lwowa. Tytuł to cytat z wypowiedzi jednego z naszych rozmówców, który mówił o lwach na cmentarzu Orląt Lwowskich. Spektakl powstał na bazie zabranego przez nas materiału dokumentalnego – wyjaśnia Katarzyna Szngiera.
– W spektaklu chcemy zadać sobie pytanie, czy przypadkiem nasza pamięć nie jest źródłem konfliktów. Chcieliśmy się do niej zdystansować i spojrzeć na nią inaczej – tłumaczy.
Diabeł z Łańcuta na rzeszowskich ulicach
Kolejną perełką z Polski będzie „Diabeł Łańcucki” w reżyserii Lecha Raczaka, który ma w nas odnowić pojęcie grzechu prawdziwego, bo dopiero wtedy będziemy mogli sobie zadawać pytanie: „Czy mamy czyste sumienie?”.
– Nasz bohater [Stanisław Stadnicki – przyp. red.] pozytywny nie jest, ale to nie dziwi. Co więcej można powiedzieć o tej postaci? Że jest „szekspirowska”, a z punktu widzenia teatru będzie ciekawie przedstawić postać „szekspirowską” w nieszekspirowskich warunkach – mówi Lech Raczak.
Spektakl, który jest krwisty, będzie miał charakter korowodu. Rozpocznie się na kładce nad Wisłokiem i przejdzie wzdłuż rzeki.
„Kwiat paproci”
Polski akcent także zakończy „Trans/Misje”. W piątek (31 sierpnia) o 20:30 na bulwarowej scenie zobaczymy „Kwiat paproci” w reżyserii Martyny Łyko, znanej rzeszowskiej publiczności z monodramu „Coś w rodzaju miłości”, w którym grała Anna Demczuk.
Do tego niezwykłego plenerowego widowiska Łyko znów zaprosiła Demczuk, a także innych aktorów „Siemaszki”: Pawła Gładysia, Mateusza Marczydło oraz tancerzy z Zespołu Pieśni i Tańca „Rudki” i Teatru O.de.la.
– Widowisko jest interpretacją folkloru rzeszowskiego i przełożeniem go na kod współczesny. Ludowe brzmienia przekształcimy w elektroniczne – zapowiada Tobiasz Sebastian Berg z zespołu przygotowującego „Kwiat paproci”.
„W domu Hitlera”
Zagraniczni partnerzy „Trans/Misji” przyszykowali z kolei takie spektakle jak m.in. „Drzwi” w reżyserii Evy Naszlady, „Asic i Galareta” w reżyserii Petera Gemza, „Julia – dialog o miłości” Istvana K. Szabo, „Edith Piaf sings” Jakuba Zideka.
Będą także „Audiencje” Stepana Pacila, „Niebezpieczna metoda” Vojtecha Stepanka, „W domu Hitlera: historie od kuchni”, czy „W cieniu korony – rzecz o Witoldzie Wielkim”.
Spektaklom i widowiskom będą towarzyszyły liczne wystawy, gdzie będzie można obejrzeć prace malarskie adeptów Studia Plastycznego z litewskich Trok. W Galerii BWA swoje prace zaprezentuje Josef Nadj, urodzony w węgierskiej enklawie w Serbii, francuski tancerz, choreograf, artysta wizualny i fotograf.
W kinie Zorza będzie odbywać się cykl „Projekcje wolności”, prezentujący współczesne filmy poświęcone narodowej tożsamości i drodze do wolności poszczególnych krajów.
Zarówno w przestrzeni miasta, jak i w Klubie Festiwalowym „Browar Manufaktura Rzeszów” codziennie będzie można posłuchać muzyki. Jazz, folk, hip-hop, klasyka i standardy muzyki rozrywkowej zaświadczą o niezwykłej żywotności twórców i miejsc, w których powstały.
Bilety na festiwal w cenie 1, 5 i 10 zł można kupić w kasie teatru. „Trans/Misjom” patronuje Rzeszów News.
PROGRAM MIĘDZYNARODOWEGO FESTIWALU SZTUK „TRANS/MISJE”:
Sobota (25 sierpnia)
POLSKA /SŁOWACJA /CZECHY /WĘGRY /UKRAINA /LITWA
– 12:00 „Sztuka walcząca” /wystawa /Kasyno Urzędnicze, Wielka Jadalnia Muzeum-Zamku w Łańcucie
– 13:00 Historia i kultura jako źródła kształtowania tożsamości narodowej /panel dyskusyjny /Sala Balowa Muzeum-Zamku w Łańcucie
– 18:00 „Koniec, początek – soma” /spektakl /reż. i chor. Marta Bury /Teatr O.de.la /Sala Industrialna Galerii Rzeszów /70′
– 20:00 UROCZYSTA INAUGURACJA – „Cud niedokonany, czyli Wielki Odpust w Kalwarii Pacławskiej ’39” /oratorium /libretto: Szymon Bogacz, muzyka: Sławomir Kupczak, dyryg. Łukasz Wódecki, soliści: Naira Ayvazyan, Michał Sławecki, Chór Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Podkarpackiej im. A. Malawskiego w Rzeszowie /prod. Teatr im. W. Siemaszkowej, Rzeszów /Sala Koncertowa Filharmonii Podkarpackiej /50′
Niedziela (26 sierpnia)
POLSKA
– 11:00 – Projekcje wolności: „Solidarność, Solidarność…” /film i dyskusja /reż. Andrzej Wajda, Małgorzata Szumowska i in. /prow. A. Zajdel /Sala Studyjna Kina Zorza /113′
– 16:30 – 16. Międzynarodowe Biennale Plakatu Teatralnego /wystawa /foyer Teatru im. W. Siemaszkowej
– 17:00 – „Lwów nie oddamy!” /spektakl i dyskusja /scen. i reż. Katarzyna Szyngiera /prow. IPN /Teatr im. W. Siemaszkowej, Rzeszów /Duża Scena Teatru im. W. Siemaszkowej /90′
– 20:30 – „Diabeł Łańcucki” /widowisko plenerowe /scen. i teksty piosenek Maciej Rembarz, reż. Lech Raczak /Teatr im. W. Siemaszkowej, Rzeszów /Bulwary Rzeszowskie, most na Wisłoku /60′
– 22:30 – Eskaubei & Tomek Nowak Quartet /koncert /prow. E. Lewicka /Klub Festiwalowy „Browar Manufaktura Rzeszów”
Poniedziałek (27 sierpień)
WĘGRY
– 11:00 – Josef Nadj /wystawa fotografii /BWA
– 17:00 – Koncert muzyki klasycznej /dyryg. Dániel Somogyi-Tóth /Teatr im. M. Csokonaiego, Debreczyn /scena na Rynku /50′
– 18:00- Hajdu /Pendely /folklor show /Debreczyn /scena na Rynku /50′
– 18:00 – „Drzwi”, M. Szabó /spektakl /reż. Éva Naszlady /Teatr im. M. Csokonaiego, Debreczyn /Duża Scena Teatru im. W. Siemaszkowej /175′
– 19:00 – „Acis i Galatea”, G.F. Haendel /opera /reż. Péter Gemza, dyryg. Dániel Somogyi-Tóth /Teatr im. M. Csokonaiego, Debreczyn /Sala Koncertowa Filharmonii Podkarpackiej /90′
– 20:00 – „Julia – dialog o miłości”, A. Visky /spektakl /reż. István K. Szabó /Teatr im. M. Csokonaiego, Debreczyn /Mała Scena Teatru im. W. Siemaszkowej /90′
– 22:00 – jam session /Klub Festiwalowy „Browar Manufaktura Rzeszów”
Wtorek (28 sierpnia)
CZECHY
– 10:00, 11:00 – „Arka Noego” /spektakl dla dzieci /reż. Vítězslav Marčík /Scena Lalek Bajka Teatru Cieszyńskiego, Czeski Cieszyn /dwa pokazy /scena na Rynku /45′
– 11:00 – Projekcje wolności: „Babi” /film /scen. i reż. Marek David /Sala Studyjna Kina Zorza /40′
– 15:00 – „Sztuka”, Y. Reza /spektakl /reż. Vojtěch Štěpánek /Scena Kameralna Arena, Ostrawa /Teatr Maska /90′
– 17:00 – „Édith Piaf sings” /recital /reż., dyryg., pianino Jakub Žídek, wyk. Hana Fialova i Tomáš Savka /Narodowy Teatr Morawsko-Śląski, Ostrawa /Scena Kameralna Filharmonii Podkarpackiej /60′
– 19:00 – „Audiencja”, V. Havel /spektakl /reż. Štěpán Pácl /Teatr P. Bezruča, Ostrawa /Mała Scena Teatru im. W. Siemaszkowej /55′
– 20:30 – „Niebezpieczna metoda”, C. Hampton /spektakl /reż. Vojtěch Štěpánek /Narodowy Teatr Morawsko-Śląski, Ostrawa /Duża Scena Teatru im. W. Siemaszkowej /95′
– 22:00 – Wieczór poetycki /performance /poeci z Ostrawa /muz. Martin Dytko /Szajna Galeria
Środa (29 sierpnia)
SŁOWACJA – Narodowe Święto Słowacji
– 10:00 – „Mistrzowie ducha” /wystawa /Słowackie Muzeum Techniki, Koszyce /hall Urzędu Marszałkowskiego
– 11:00 – Projekcje wolności: „Robinson & Crusoe” /film /reż. Jan Sabol /Sala Studyjna Kina Zorza /90′
– 15:00, 16:00 – „Poszukiwany bałwanek!” /spektakl dla dzieci /scen. i reż. Peter Palik /Teatr Lalkowy, Koszyce /dwa pokazy /Teatr Maska /55′
– 17:00 – Literackie five o’clock /spotkanie i dyskusja /prow. J.J. Fąfara /Dziedziniec Muzeum Okręgowego
– 18:30 – „Bohema Koszyc na łamach czasopisma »Kassai Szinházi Ujság«” /wystawa /Słowacka Biblioteka Narodowa /foyer Teatru im. W. Siemaszkowej
– 19:00 – „W domu Hitlera: historie od kuchni”, A. Goldflam /spektakl /reż. Hana Mikoláškova /Teatr Państwowy, Koszyce /Duża Scena Teatru im. W. Siemaszkowej /125′
– 22:00 – Peter Balogh Trio /koncert jazz-folk /Klub Festiwalowy „Browar Manufaktura Rzeszów”
Czwartek (30 sierpnia)
UKRAINA /LITWA
– 10:30 – „Momenty Stulecia” /wystawa /Studio Plastyczne, Troki /Szajna Galeria
– 11:00 – Projekcje wolności: „Sowia góra” /film i spotkanie z udziałem twórców /reż. Audrius Juzėnas /Sala Studyjna Kina Zorza /135′
– 18:00 – „Kateryna”, T. Szewczenko /spektakl /reż. Bohdan Rewkewycz /Narodowy Ukraiński Teatr Dramatyczny im. Marii Zańkowieckiej, Lwów /Duża Scena Teatru im. W. Siemaszkowej /100′
– 20:30 – „W cieniu korony – rzecz o Witoldzie Wielkim” /widowisko plenerowe /reż. Vytautas Mikalauskas /Teatr Królewski w Trokach /„scena na wodzie” przy Rzeszowskich Bulwarach /60′
– 22:00 – Elizabeth Olshey /koncert jazzowy /Troki /Klub Festiwalowy „Browar Manufaktura Rzeszów”
Piątek (31 sierpnia)
POLSKA /UKRAINA
– 10:45 – „Siły zbrojne Ukrainy. Wojownicy światła” /wystawa fotografii /deptak przy ul. 3 Maja
– 11:00 – Projekcje wolności: „Ślepy” reż. Bohdan Rewkewycz, i projekt „Bohaterowie Ukrainy” /film i performance /Sala Studyjna Kina Zorza /40′
– 18:00 – Orkiestra Teatralna /koncert /dyryg. Bohdan Moczurad /Narodowy Ukraiński Teatr Dramatyczny im. Marii Zańkowieckiej, Lwów /scena na Rynku /60′
– 20:30 – FINAŁ: „Kwiat paproci” /widowisko plenerowe /scen. Michał Szymaniak, reż. Martyna Łyko /Teatr im. W. Siemaszkowej, Rzeszów /scena przy Rzeszowskich Bulwarach /60′
– 22:00 – jam session /Klub Festiwalowy „Browar Manufaktura Rzeszów”
joanna.goscinska@rzeszow-news.pl
